Màu tím nhớ nhung

Thân tặng các bạn yêu màu tím
và các bạn Gia long thân mến

Mổi màu sắc đều có vẻ đẹp đặc biệt của nó. Mổi người chúng ta thường yêu thích riêng một màu nào đó, và khi chợt gặp lại ở một dáng dấp, trong một khung cảnh gợi nhớ, kỷ niệm lại bừng sống dậy nơi ta.
Loại màu « pastel », xanh lơ, hồng nhạt, tím phơn-phớt, dịu dàng, mát mắt, đẹp đấy chứ ; thế mà khi đi sắm y trang, tôi lại nghiêng về màu chocolat, màu café, màu gạch nung, thôi thì tôi có đủ loại gamme nầy. Nhưng cái màu tôi yêu sâu đậm nhất là màu tím với đủ sắc độ của nó, cái màu sao gợi nhớ, gợi thương, cái màu gợi cho tôi biết bao là kỷ niệm !

Chiếc áo tím đầu tiên tôi có là một « áo bà ba » mặc Tết, lúc tôi học cở lớp tư (tại sao lại chọn màu tím cho trẻ nhỏ, chắc là để đở lấm lem). Áo vừa rộng, vừa dài (chắc để trừ hao cho năm tới), mặc vào như mặc áo khính. Thật thế, năm sau tôi nhổ giò, áo bề dài thì vừa nhưng tay tôi cũng dài ra chứ, thế là tay áo ngắn ngủn và áo vẩn rộng vì con bé vẩn còn ốm nhom. Hình ảnh đó còn mải trong tôi, mổi khi Tết đến nhìn trẻ con bây giờ với những y phục xinh xắn.

Còn hình ảnh êm đềm, trìu mến của chiếc áo dài tím nhung sậm mà bà tôi rất thích, thật khó quên. Tết đến, trời hơi se lạnh, bà mặc để di lể chùa, thăm viếng bạn bè. Bà thường dẩn tôi theo, tập tôi quen với cảnh lể Phật, ăn chay trong chùa từ nhỏ. Tôi rất sung sướng được đi theo bà, nắm cánh tay bà, sờ vào áo nhung mềm mại, mát tay, êm ái nầy. Nghỉ lại, thật là một trời thương nhớ… !

Và « màu mực tím học trò » thời tiểu học, cái màu dể thương làm sao… Còn nhớ trên bàn học có sẳn bình mực tím, chúng ta có những cây viết với nào ngòi viết lá tre, ngòi flamand, ngòi viết rond v.v ; giờ écriture thầy dạy viết sao cho có nét : nét thon, nét dày, viết chữ hoa. ( Bởi thế, nhờ giờ tập nầy thưở nhỏ mà các cô, các bác, người nào cũng viết chữ thật đẹp.) Màu mực tím thân yêu nầy cũng thường lấm vào đầu mấy ngón tay, có khi lại dấy vào áo nũa ! Tan giờ học về nhà, lại bị mẹ mắng cho.

Lớn lên thì có « màu áo tím nữ sinh », màu truyền thống của trường nữ trung học lớn nhất miền Nam, trường nữ trung học Gia Long. Dầu sau nầy nữ sinh mặc áo dài trắng, « trường áo tím » vẩn in đậm nét trong tâm khảm người miền Nam ; và bây giờ khi có đại hội, tiệc Xuân, hợp ca, trình diển, các cựu nữ sinh « áo tím » hay « áo trắng » vẩn mặc chiếc áo dài tím, gài thêm một hoa mai vàng, trông thướt-tha duyên-dáng làm sao ! Thảo nào lúc xuân thì, các nàng có biết bao nhiêu là kẻ trồng cây si …

Ôi màu tím ngọt-ngào, màu tím thân thương là cả một trời dỉ-vãng sống lại cho tất cả các cựu nữ sinh Gia Long, nay tản-mát ra khắp phương trời, như đàn chim nương theo cánh gió lập tổ ấm ở muôn phương …
Về màu tím, ta có cả một gamme sắc tím, với nhiều sắc độ khác nhau, tím tươi thắm nhẹ nhàng, tím thấm-đậm nồng-nàn, từ tím phơn-phớt hồng, tím phơn-phớt xanh như hoa lilas, tím lấm-tấm trắng như hoa sầu đâu, Hoa sầu đâu tím vừa đủ độ thắm tươi, kết thành chùm nhỏ mượt-mà, óng-ả nhưng hương hơi hắc ; hoa tím còn có tên gọi hoa soan :
                     Hôm ấy tôi đi ửng nắng vàng
                     Bời bời ngõ cũ tím hoa soan…
     Nguyễn Bính   (Trở về quê cũ)

Hoa cà, hoa rau muống, hoa rau lang, hoa tường vi với màu tím dịu dàng, đằm-thắm như những cô gái quê. Hoa pensée, hoa violette tím ngát, đậm-đà.
Hoa iris tím, hoa lan orchidée tím, xoè các tai hoa như những cánh bướm, trông đài các, vương giả…Hoa lan rừng tím điểm trắng, cạnh những hoa trắng phơn-phớt tím ; hoa lan màu tím như cát-tường-lan, kim-chi-lan, chu-đình-lan.
Mấy giàn bông giấy tím điểm nhụy vàng trang điểm cho nhiều ngôi biệt thự. Những hàng rào lưới thép cho dây bìm-bìm leo, hoa tím mịn-màng, e thẹn, nở ló ra các mắt lưới hình thoi thật duyên-dáng.
Hoa lục bình với màu tím phơn-phớt trội hẳn trên đám lá xanh, xoay xoay theo dòng nước chảy, như người con gái ngoan an phận « mười hai bến nước biết là về đâu » …Còn biết bao nhiêu loài hoa khác với sắc tím thật nên thơ…
Và «Hoa bằng-lăng» của Tế Hanh :
                     Bằng lăng soi bóng ven hồ
                     Xuân đi Thu đến bao giờ nở hoa
                     Hoa ơi có phải vì ta
                     Mà hoa tím cả trời xa trời gần.

Tôi có dịp đi Nam Phi (Afrique du Sud) đến thành phố Prétoria, hai bên đường trồng cây Jacaranda, gặp mùa hoa rộ nở tím rực, trên là nền trời trong xanh điểm lơ-thơ vài lụa mây trắng, tạo thành một bức tranh diễm tuyệt !
(Afrique du Sud nổi tiếng có một trời ánh sáng lý tưỡng để các nhiếp ảnh gia, chụp kiểu y trang với người mẫu, cho các nhà tạo thời trang nổi tiếng, nên họ thường chọn « Le Cap » để thực hiện những bức ảnh độc-đáo… )
                     Jacaranda mùa hoa tím nở
                     Tím cả vòm trời, tím cả lối đi
                     Tôi yêu hoa tím trong niềm nhớ
                     Thơ-thẩn lặng nhìn hoa tím rơi…
                        BV
Hoa sim tím tươi mát, hương thơm thoang-thoảng. Trái sim chín mọng, tím than, thơm ngọt-ngào. Biết bao văn sĩ, thi sĩ nói về màu tím như « màu tím hoa sim » của thi sĩ Hữu Loan, một bài thơ bất hủ từ hơn nửa thế kỷ nay, được phổ nhạc, một bài thơ sống thật, vừa kể chuyện tình buồn của tác giả, vừa tả tình cảnh tấm thân trai trong thời loạn. Đó là những cảm xúc đau thương khi hay tin người vợ trẻ 16 tuổi - vốn là học trò củ mà ông kết hôn và chỉ sống với nhau có 2 tuần rồi lại phải trở về đơn vị - đả bị nước cuốn trôi 3 tháng sau đó!

                     Ngày xưa nàng yêu hoa sim tím
                     Áo nàng màu tím hoa sim…

                     Chiều hành quân
                     Qua những đồi sim
                     Những đồi sim dài trong chiều không hết

                    Màu tím hoa sim
                    Tím chiều hoang biền-biệt…
                    Chiều hoang tím
                    Tím thêm màu da-diết…

Và có “chiều tím” khi hoàng hôn xuống, trên bải biển với cát trắng phau, chúng ta lặng ngắm ráng vàng dần dần trở thành hồng, hồng sậm ; cam, cam sậm ; tím, tím sậm ; rặng núi mờ ảo xa xa ; vài chim nhạn bay mau về tổ ; mặt trời đỏ rực phản chiếu xuống nước ; sóng gợn lăn-tăn, như run-rẩy cảm-xúc trước cái đẹp tuyệt-vời của bức tranh thiên-nhiên đang chuyển màu linh-động !

             Hoàng hôn lặn xuống                              Tâm tư lắng xuống
             Mây hồng tím trôi                                    Theo dòng nước trôi
             Hồn thơ lưng cạn                                     Muộn phiền vơi cạn
             Tình bạn tràn đầy                                    Tình thương đong đầy
             (Tạo.Liêng.Ngàn)                                                                BV
                                      Mây chiều bảng-lảng tím hoàng hôn
                                      Sóng gợn lăn-tăn ửng ráng hồng
                                      Rặng núi xa xanh mờ ảo-ảo
                                      Vài con chim nhạn lướt trên không…
                                                                                      BV

Xuân Diệu cũng thả hồn thơ về hoa tím tương tư trong bài “Hoa tím”:

                    Sớm trông mặt đất thương xanh núi
                    Chiều vọng chân mây nhớ tím trời
                    Hoa tím tương tư đả nở đầy
                    Mời em dạo bước tới vườn đây
                    Em xem, yêu mến em gieo hạt
                    Hoa tím tương tư đả nở đầy.

Màu tím lan xa mấy dặm đường, cái khung trời tím ấy đả là nguồn cảm hứng tạo nên thi phẩm “ Màu thời gian ” trong Thi Nhân Việt nam, xuất bản năm 1941 của Đoàn phú Tứ :

                   Màu thời gian không xanh
                   Màu thời gian tím ngắt

Sau khi ngắm chiều tà đầy thơ mộng, chúng ta hảy thưởng thức mấy bài ca thật thấm-thía, nhất là với giọng trầm-trầm quyến rủ của Hà Thanh như bài « Tà áo tím » của Hoàng Nguyên, tà áo tím sao luyến-thương, sao vấn-vương đến nổi gây ngất-ngây trong lòng nhạc sỉ, nhờ thế mà chúng ta có được bản nhạc tuyệt tác sau đây :

                                         Một chiều lang-thang bên giòng Hương giang
                                         Tôi gặp một tà áo tím
                                         Nhẹ thấp-thoáng trong nắng vương…

                                         Màu áo tím sao luyến thương
                                         Màu áo tím sao vấn vương…
                                         Rồi lòng bâng khuâng theo tà áo ấy
                                         Màu áo tím hôm nào…

                                        Tà áo tím nay thấy đâu
                                        Người áo tím nay thấy đâu
                                        Giòng nước vẩn trôi cuốn mau…

                                        Rồi chợt nghe tin theo làn gió nhắn
                                        Người áo tím qua cầu
                                        Và áo tím phai màu
                                        Để giòng Hương giang hờ-hũng cũng nao nao.

Và lòng tôi cũng thật nao-nao khi viết về “màu tím nhớ nhung”, màu tím vấn vương, màu tím luyến thương, cái sắc màu nhớ ấy …
Bạch-Vân